«نهیازمنکر هم فقط نهی از گناهان شخصی نیست. تا میگوییم نهیازمنکر، فوراً در ذهن مجسم میشود که اگر یک نفر در خیابان رفتار و لباسش خوب نبود، یکی باید بیاید و او را نهیازمنکر کند. فقط این نیست؛ این جزء دهم است».
آیا «حجاب» در اولویت است؟
اکنون میتوان به یکی از چالشیترین پرسشهای این روزهای جامعۀ ایران پاسخ داد. از آغازین روزهای فتنۀ سال 1401 این پرسش بهطور جدی برای افکار عمومی و حتی قشر بیشتر متدین مطرح بوده که آیا مسئلۀ حجاب اینقدر مهم است که نظام جمهوری اسلامی چنین هزینهای برایش بدهد؟ و آیا اساساً درمیان اینهمه مشکلات و چالشهایی که برای نظام جمهوری اسلامی وجود دارد، نوبت به حکم شرعی حجاب میرسد که حداکثر یک مسئلۀ خرد اجتماعی است؟ چه دلیلی دارد که نظام این اندازه برای یک حکم جزئی، چنین هزینۀ هنگفتی را متحمل شود و آیا بهتر نیست بهجای این موضوع، نیروی خود را بر ریشههای فرهنگی و اقتصادی مشکل بیحجابی متمرکز کند تا این چالش اجتماعی نیز خودبهخود حل شود؟
تصریحات رهبری
در تأیید این تلقی که حجاب در اولویت نیست، بیانات فراوانی از رهبر معظم انقلاب نیز در دسترس است که ایشان بارها به این مطلب تصریح کرده که «مسئلۀ پوشش و حجاب، در اولویت نظام اسلامی نیست». در ادامه، مواردی از این تصریحها را مرور میکنیم تا به تلقی درستی از صورتمسئله برسیم:
1. بلافاصله پساز همین بیانی که دربارۀ «معیار اولویت» اشاره شد، در ادامۀ همان عبارت به این مصداق تصریح کرده و میگوید:
«حالا شما نگاه کنید، ببینید سلطۀ اشرار کجاست؟ شما بگویید به جوراب نازک! نه آقا! شما به جوراب نازک چه کار دارید؟ جوراب نازک را بپوشد؛ اینقدر اهمیت ندارد. اما اگر دیدید، روی جوراب عکس مایکل جکسون را زده، باید او را دنبال کنید. آن یک چیز است، این چیز دیگر است. زلفش بیرون است، باشد. هزارگونه خطا میکنند، این هم یک گناه صغیره است. موی سر بیرون بودن، گناه کبیره که نیست! از غیبت و دروغ که بالاتر نیست! از رشوهگرفتن و خوردن که بالاتر نیست!»
2. ایشان در موقعیت دیگری، ضمن بیان برخی مصادیق مهم امربهمعروف و نهیازمنکر که مربوط به مسائل کلان نظام جمهوری اسلامی ایران است، میفرماید:
«امربهمعروف فقط این نیست که ما برای اسقاط تکلیف دو کلمه بگوییم؛ آن هم درمقابل منکراتی که معلوم نیست از مهمترین منکرات باشند… . اگر ما امربهمعروف را در یک دایرۀ محدود، آن هم بهوسیلۀ افراد معلومی زندانی کنیم، دشمن هم در تبلیغات خودش بنا میکند سمپاشی کردن که در ایران بناست از این به بعد، نسبت به زنهای بدحجاب، اینطور عمل شود! این واجب به این عظمت را که قوام همهچیز به آن است، بیاورند در دایرهای محدود، در خیابانهای تهران؛ آن هم نسبت به چند نفر زنی که وضع حجابشان مثلاً درست نیست. این است معنای امربهمعروف؟! این است معنای حضور نیروهای مؤمن در صحنههای گوناگون جامعه؟! قضیه بالاتر از این حرفهاست. تخلفها یک اندازه و یک نوع نیست. تخلفها، تخلفهای فردی نیست. بالاترین تخلفها، آن تخلفها و جرایمی است که پایههای نظام را سست میکند».
3. ایشان در جای دیگری با مقایسۀ میان بدحجابی با دیگر گناهان، به عدم اولویتش اشاره کرده و میفرماید:
«گناهکار هم فقط بدحجاب نیست که بعضی فقط به مسئلۀ بدحجابی چسبیدهاند! این یکی از گناهان است و از خیلی از گناهان کوچکتر است. خلافهای فراوانی از طرف آدمهای لاابالی در جامعه وجود دارد: خلافهای سیاسی، خلافهای اقتصادی، خلاف در کسبوکار، خلاف در کار اداری، خلافهای فرهنگی؛ اینها همه خلاف است. کسی غیبت میکند، کسی دروغ میگوید، کسی توطئه میکند، کسی مسخره میکند، کسی کمکاری میکند، کسی ناراضیتراشی میکند، کسی مال مردم را میدزدد، کسی آبروی مردم را بر باد میدهد؛ اینها همه منکر است».
4. ایشان در اوان دهۀ هفتاد نسبت به بعضی از اقدامات و رفتارهای تند و خشن نسبت به زنان بدحجاب تذکر دادند و نظر حضرت امام(قدسسره) را نیز همین دانستند:
«چرا بایستی شما جوانان انقلابی بهخاطر عمل یک کسی که حالا مثلاً سلیقهاش این است، متهم بشوید؟ بگویند که اینها اهل منطق نیستند، اهل هو و جنجالاند، اهل بیخودی حرف زدناند، اهل حمله کردناند، زنجیر میکشند و کارهایی مانند اینها میکنند؛ چرا؟! سلیقۀ امام(قدسسره) هم عیناً همین بود. نه اینکه خیال کنید سلیقۀ من است! خیر. سلیقۀ امام عیناً همین بود. در سال ۱۳۶۴، من یادم نمیرود در همین خیابانها، عدهای از جوانها بودند که حمله میکردند به بدحجابها! امام مکتوب نوشتند به ایشان که بروید و این جوانهایی که حمله میکنند به بدحجابها، بگیرید، بزنید، زندانشان کنید، حبسشان کنید. امام مخالف بود! درحالیکه امام آن مرد شجاع و بینظیری بود که مسئلۀ حجاب را به این کشور برگرداند».
5. در نمونۀ دیگری به در اولویت نبودن این مسئله تصریح کرده و میگوید:
«نهیازمنکر هم فقط نهی از گناهان شخصی نیست. تا میگوییم نهیازمنکر، فوراً در ذهن مجسم میشود که اگر یک نفر در خیابان رفتار و لباسش خوب نبود، یکی باید بیاید و او را نهیازمنکر کند. فقط این نیست؛ این جزء دهم است».
طبیعتاً انسان منصف با ملاحظۀ این نمونهها، بهیقین اطمینان مییابد که طبق نظر مقام معظم رهبری، مسئلۀ حجاب در اولویت امربهمعروف و نهیازمنکر نیست. بنابراین، رویکرد مسئولان نظام در این اندازه ضریب دادن به موضوع حجاب، همچون بسیاری از دیگر سیاستهای فرهنگی نظام، برخلاف منویات رهبری است. اما لازم است قدری تأمل کرده و به معیارها بازگردیم و براساس آنها، صورتمسئله را بازخوانی کنیم.
علیرضا ملااحمدی، پژوهشگر انقلاب اسلامی